Gebeliğe has oluşan değişiklikler tiroid bezi fonksiyonlarını gebeliğin başından itibaren etkiler ancak besinlerle yeterli iyot alınıyorsa ve altta yatan bir tiroid hastalığı yoksa gebe vücudu bu değişikliklere uyum gösterir. Doğurganlık çağındaki kadında günlük iyot ihtiyacı 150mg/ gün ,gebedeyse 250 mg/gündür
Organogenez yani bebeğin organlarının oluştuğu ilk 3 ayında bebek kendi tiroid hormonunu sentezleyemediğinden anneden sağlanan tiroid hormonu özellikle bebeğin beyin gelişimi için çok önemlidir.Özellikle gebeliğin ilk 3 ayındaki müdahale edilmeyen tiroid fonksiyon değişiklikleri yani gizli-subklinik veya aşikar tiroid bezinin az (hipotiroidi) veya çok(hipertiroidi) çalışması, bebeğin nöropsikolojik ve entellektüel gelişimini olumsuz etkiler.İdeal olansa tiroid fonksiyonunun gebelik öncesi değerlendirilmesidir
GEBEDE HANGİ TİROİD TESTLERİ YAPILIR;
Gebelikte tiroidin fonksiyonel durumunu 16. haftaya kadar TSH ve serbestT4 düzeyleri 16. haftadan sonraysa tek başına TSH en iyi yansıtır.Gebelikte tiroid hormonunun normal aralıkları gebelik haftasına göre değişir, gebelik haftası ilerledikçe TSH düzeyleri yükselir, serbest T4 düzeyleri azalır. değişik ülkelerde yapılmış çalışmalar olmasına rağmen ülkemizde bununla ilgili kapsamlı bir çalışma yoktur.Ancak uluslar arası the endocrine society ilk 3 ay için TSH 2,5 mU/mLnin altını, sonrasındaysa 3mU/mLnin altını normal kabul ederler.
Tiroidle ilgili önemli bir belirteçte anti- tiroid peroksidaz(anti-TPO) müspetliğidir .Anti-TPO kısırlık,erken doğum ve düşük için bir belirteç olabilmektedir.%10 gebede erken dönemde müspet bulunmaktadır, bu gebelerin erken gebelikte tiroid fonksiyon testleri normal olsa bile ilerleyen gebelikle birlikte hipotiroidi ve buna bağlı düşük yapma veya erken doğum riski taşırlar, o nedenle bunlara tiroid fonksiyonları normal bile olsa ilaç, L-tiroksin, başlanmalıdır.Eğer erken gebelikte anti-TPO menfi, TSH ise 2,5-5Uu/ml arasında ise bunların düşük yapma veya ölü doğum yapma riski TSH düzeyi 2,5uU/ml den düşük olanlara göre anlamlı olarak yüksektir.
GEBELİK VE HİPERTİROİDİ
Gebelikte hipertiroidi yani tiroid bezinin fazla çalışması oldukça seyrek rastlanan bir tablodur ve en sık nedeni Graves hastalığıdır.Bununla beraber özellikle ilk 3 ayda gebelikte giderek artan HCG düzeylerine bağlı geçici tirotoksikoz gelişmesi de söz konusudur ancak bu tablo 14. haftadan sonra geriler.
Gebelikte hipertiroidi tedavi edilmezse düşüklere, bebek eşinin erken ayrılmasına bağlı hem bebek hem anne için hayati tehlikeye, erken doğum ve gebelik tansiyonuna (preeklampsi),bebekte gelişme geriliğine(IUGR),düşük doğum ağırlığına, bazı doğuştan olan sakatlıklara ve doğan bebekte hipertiroidiye neden olabilir.Ayrıca hipertiroidisi kontrol altında olmayan gebede doğum süreci tiroid krizi gibi ciddi bir tabloyu tetikleyebilir.
TEDAVİ; Hipertiroidik gebede ilk 3 ayda seçilecek ilaç propiltiyourasil sonraki dönemde ise metimazoldur.Ancak bu antitiroid ilaçların bebeğe geçip hipotirodi oluşturabilecekleri için doz ayarlamalarının yapılması gereklidir.Amaç serbest T4 düzeyini gebelik dışı normal düzeyin 1/3 oranında üstünde tutmak olmalıdır..Tedaviye cevapsız hipertiroidik gebelerdeyse ikinci 3 aylık dönemden itibaren cerrahi olarak tiroid bezinin çıkartılması da düşünülebilir.
Gebelikte gizli,subklinik hipertiroidinin yani TSH baskılı iken serbest T3 –T4 düzeylerinin normal olduğu durumlarda tedavi önerilmemektedir.
GEBELİK VE HİPOTİROİDİ
Gebelikte aşikar hipotiroidi oranı %5, subklinik-gizli, yani TSH yüksek ve serbest T4 normal, hipotiroidi oranıysa %2,5 dur.En sık nedenleri ise iyot eksikliği olan bölgelerde yetersiz iyot alımına, diğer bölgelerdeyse otoimmun tiroid hastalığına bağlıdır. Gebelik seyrinde primer hipotiroidi tanısı TSH düzeylerine göre konur.
Annede gebelik öncesi tanı konup tedavi edilmemiş aşikar hipotiroidi düşük,kansızlık, preeklampsi, bebek eşinin erken ayrılıp bebek ve anne için hayati tehlike oluşturması ,doğum sonrası kanama,erken doğum, düşük doğum ağırlığı,yeni doğanın sıkıntılı solunumu gibi durumlara neden olabilir.Ayrıca annedeki aşikar veya subklinik hipotiroidi bunların dışında bebeğin beyin gelişimini de olumsuz etkilemektedir.
TEDAVİ; Tedavide L-tiroksin kullanılmaktadır bunda kullanılan doz ise gebelik öncesine göre daha yüksektir burada amaç TSH değerini 2,5uU/ml altında tutmaktır.Daha önce L-tiroksin kullanan bir kadın gebe kalınca hekime başvuruncaya kadar yapılması gereken haftanın 2 günü kullandığı dozu 2 katına çıkarmasıdır, ardından da aylık serbest T4 ve TSH düzeyleriyle doz ayarlaması yapılmalıdır.
Bebek üzerinde olumsuz etkileri olan izole hipotiroksinemi varsa yani serbest T4 düşükken TSH normalse bunun nedenlerinden birinin iyot eksikliği olduğu unutulmamalıdır.Bu tabloda altta yatan bir otoimmun neden yoksa tedavi verilmesi halen tartışmalıdır, ancak iyot eksikliği araştırılmalı ve gerekirse iyot takviyesi başlanmalıdır.
Tiroid fonksiyonunda bozukluk olması riski yüksek olanlar
1-Özgeçmişinde tiroidle ilgili hastalık veya cerrahi bir işlem geçirenler
2-Ailesinde tiroid hastalığı olan kadınlar
3-Guatrı olan kadınlar
4-Daha önceden tiroid antikor mevcudiyeti olan kadınlar
5-Tiroid fonksiyon bozukluğuna işaret edebilen , örn kansızlık, kolesterol yüksekliği, kanda düşük sodyum düzeyleri gibi bulguları olan kadınlar
6-Tip 1 şeker hastalığı olanlar
7-Diğer otoimmun hastalığı olan kadınlar
8-İnfertilitesi (Kısırlık) olan kadınlar
9-Daha önce baş boyun bölgelerine yönelik radyasyon tedavisi(radyoterapi) alan kadınlar
10-Erken doğum veya düşük öyküsü olan kadınlar
ÖZET
Aşikar subklinik aşikar subklinik izole
Hipotiroidi hipotiroidi hipertiroidi hipertiroidi hipotiroksinemi
Ft4 ↓ N ↑ N ↓
TSH ↑ ↑ ↓ ↓ N
Tedavi evet evet evet hayır yetersizveri
JİN. Op.Dr. ERAY MEMEÇ
ÖZEL MEDLİNE ADANA HASTANESİ
