HAMİLELİK DÖNEMİNDE İSHAL (DİYARE) VE DİZANTERİ
İshal günde 3 kereden fazla dışkılama anlamına gelir, dışkının kıvamı hafif yumuşaktan su gibi kıvama kadar değişebilir. İshalin nedenleri sıklıkla enfeksiyon ajanlarıdır, bunun dışında ilaçlara (antibiyotiklere) bağlı, bazı barsak hastalıklarına bağlı, besin zehirlenmelerine bağlı ishaller de olabilir. 2 haftadan kısa süren ishallere akut ishal denir. Akut ishallerde %90 sebep enfeksiyon ajanlarıdır. Akut ishallerde bulantı, kusma, ateş, karın ağrısı gibi şikayetler de sıklıkla görülür. Bu ishal yapabilen enfeksiyon ajanları sıklıkla iyi yıkanmamış ellerden, 
hijyen sağlanmamış yiyecek ve içeceklerden, güvenilir olmayan besin maddelerinden alınmaktadır. Besin maddelerinin güvenilir marka olmasına ve son kullanım tarihi geçmemiş olmasına dikkat etmek gerekir. Antibiyotik kullanıma bağlı ishaller ilacın kullanıldığı ilk günlerden itibaren başlayabileceği gibi, ilaç bittikten 1 ay sonra bile başlayabilir.
DİZANTERİ
Kanlı ishal olarak da bilinen dizanteriye amip (amipli dizanteri) veya shigella denilen bakteriyel enfeksiyon (basilli dizanteri) neden olur. İshalde dışkı kanlıdır, yüksek ateş, bulantı kusma, şiddetli karın ağrısı eşlik eder. (Her kanlı ishal dizanteri değildir) Dizanteri yaz aylarında daha sık görülür. Hijyen,temizlik kurallarına uyulmaması bulaşmada birinci etkendir. Sebze ve meyveler çok iyi yıkanarak tüketilmelidir. Başka insanlara yaklaşmakla, dokunmakla v.b bulaşmaz, mikrop taşıyan besinlerden yani fekal-oral yol ile bulaşır. Tedavide hamilelik ve bebek üzerine yan etkileri olmayan antibiyotikler verilir ve bol sıvı uygulaması yapılır.
Hamilelik döneminde görülen ishallerin bazıları beslenme hatalarına bağlıyken çok önemli kısmı da besin zehirlenmelerinden meydana gelir.
BESİN ZEHİRLENMESİ
Gebelik dönemindeki ishallerin çoğunun sebebi besin zehirlenmesi olarak bilinen gastroenteritlerdir. Genellikle hafif seyreden kısa süreli barsak krampları ile birlikte olan ishallerdir. Özellikle yaz aylarında bu tip besin zehirlenmeleri çok görülür. Yazın sıcak havalar, özellikle süt ve süt ürünleri, mayonez, yumurta gibi besinlerde bakteri üremesini hızlandırarak bozulmalarını sağlarlar. Bu tarz besinlerin neden olduğu ishaller çoğu zaman özel bir tedaviye gerek olmadan zararlı etkenin ishal ile atılmasıyla düzelirler. İshal aslında vücudun zararlı etkeni uzaklaştırmak için verdiği bir tepkidir ve çoğunlukla ishali önleyen ilaçların kullanılmaması daha doğru olacaktır. Bu tip ishallerde gebenin sıvı kaybını önlemek ve varsa yerine koymak, sindirim sistemini yormayacak gıdalar ile beslenmesini (haşlanmış patates, pirinç lapası gibi besinler tüketmek) sağlamak yeterli tedaviyi sağlar. Ancak daha inatçı olan, uzun süren ishaller, kanlı ishaller kolera, tifo, dizanteri, botilismus gibi enfeksiyonlara veya barsak parazitlerine, listeriyozise bağlı olabilirler. Bu durumda dışkı materyalinin tetkiki, kültür ve antibiyogram sonucuna göre antibiyotik tedavileri ve serum tedavileri gerekebilir.
İshal bebeği etkiler mi?
Hamilelik döneminde ishallerin çoğu bebeği olumsuz etkilemez. Olay annenin sindirim sistemi tarafından çoğunlukla halledilir. Annede ancak ciddi sıvı kaybı ile seyreden dehidratasyon(vücudun susuz kalması) durumlarında bebek etkilenebilir. Bu durumlarda kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin ağız yolu ile veya serumla verilmesi çoğu zaman yeterli olur.
Listeriozis olarak bilinen listeria monocytogenes enfeksiyonları pastörize olmamış süt ve ürünleri ile bulaşır. Listeriozis enfeksiyonları, erken doğuma, hatta ölümlere bile yol açabilir.
Hamilelikte ishal tedavisi
İshal olan insan çok sıvı kaybeder bu nedenle tedavide birinci kural kaybedilen sıvı ve elektrolitleri yerine koymaktır. Bu nedenle hastaya bazen ağızdan bazen serum damar yoluyla sıvı takviyesi yapılır. Gebelikte bol sıvı almak ve vücudun susuz (dehidrate) kalmaması daha da önemlidir. İshal nedenini araştırmak için dışkı (gaita) ve kan tahlilleri yapılabilir. Eğer yapılan tahlillerde enfeksiyon ajanı (bakteri) saptanmışsa hamilelikte kullanılabilen bebeğe zararı olmayacak uygun antibiyotikler verilir. Sebep amip ise buna yönelik antibiyotik verilir. İshal hastalarına özel ishal diyeti verilir. Hamilelerde ishal tedavisi durumun ağırlığına göre değişir. Gebelik dönemindeki ishallerin çoğu gebe olmayanlarda olduğu gibi bozulmuş besinlerin tüketimi sonrası olan kısa süren ve kendiliğinden düzelen ishallerdir. Bu tip ishaller çoğu zaman 24 saat içinde düzelir. Bu süreçte gebenin kaybettiği su ve elektrolitlerin yerine konması önemlidir. Su kaybının önlenmesi için bol sıvı alması, su içmesi önerilir.
Yüksek ateş, şiddetli bulantı kusma ve kanlı ishaller, daha uzun süren ishallerde dışkı kültürü yapılarak gebelikte kullanılabilecek uygun antibiyotik tedavisi başlanabilir. Ağızdan sıvı alınamıyorsa damardan serum ile kaybedilen sıvı yerine konulur.
İshal olan hamileler beslenmeyle ilgili nelere dikkat etmeliler?
Gebelik döneminde ishallerden korunmak için beslenme önerileri önemlidir.Her şeyden önce içme sularının temizliği önemlidir.Sebze ve meyveler yenmeden önce mutlaka bol su ile yıkanmalı, marul, göbek salata, domates ıspanak gibi gıdalar sirkeli suda bekletilip, yıkanarak tüketilmelidir. Pastörize olmayan süt ve süt ürünleri ve bunlardan hazırlanan taze peynirler tüketilmemelidir.Alınan tüm paket ürünlerin üzerindeki üretim tarihi ve son tüketim tarihine mutlaka bakılmalıdır.Her türlü çiğ et, çiğ kıyma, çiğ yumurta, salam, sosis, sucuk gibi şarküteri ürünleri, sakatatlar tüketilmemeli bunlar mutlaka ve mutlaka pişirilerek tüketilmelidir.Hijyenik ortamlarından emin olunmayan yerlerde hazırlanan besinler tüketilmemelidir.İshal durumunda bağırsağı yormayacak besinler tüketilmelidir. Yağsız hazırlanmış pirinç lapası, haşlanmış patates, yoğurt, elma ve havuç, muz, bayat ekmek, peksimet tüketilebilecek gıdalardır. Açık çay da sıvı kaybını azaltabilir.
Dr ARZU KILÇIK
11/05/2015
